In een Duitse variant van het programma Tussen Kunst & Kitsch is een prachtig huisaltaar opgedoken. Een Prunkstück, schrijft het programma. De eigenaren, die het actief als huisaltaar gebruiken, interesseerde het niks wat hun altaar waard zou zijn. Ze wilden hun altaar beter leren kennen. ‘Hij neemt deel aan ons gezinsleven.’
Het altaar is veel groter en exclusiever dan de huis- en reisaltaren die we bij Heilige Ruimte maken, zie deze link, maar in het verhaal zitten zeer herkenbare elementen. Lees maar.
Het Beierse echtpaar, dat in de uitzending anoniem blijft, vertelde dat het huisaltaar ooit een huwelijksgeschenk aan de ouders van de man was geweest. ,Mijn grootvader had drie zussen’, vertelt hij, ‘die alledrie voor het kloosterleven kozen. Toen mijn ouders trouwden, in juni 1937 in de Jezuïetenkerk in Passau, hebben ze van die tantes als huwelijksgeschenk dit altaar gekregen. Sindsdien is het altaar het middelpunt van ons religieuze gezinsleven.’
De eigenaar vermoedde dat het oorspronkelijk een ‘kameraltaar’ geweest kon zijn voor een bedlegerige kloosterzuster die niet meer aan de vieringen in de kloosterkerk kon deelnemen. Of een ‘schaalmodel’ voor een te bouwen altaar in een echte kerk. De man vertelt dat hij alle kerken in de wijde omgeving heeft afgezocht naar het ‘echte’ altaar, maar tevergeefs.
Expert dr. Frank-Matthias Kammep van het Bayerisches Nationalmuseum in München, vertelde hem dat hij niet verder hoeft te zoeken. De beide schilderijen op het altaar, de ontmoeting tussen Maria en Elisabeth (in het Duits ‘die Heimsuchung’, en het kruisigingstafereel, zijn bekende voorstellingen. Het eerste is van de Italiaanse schilder Albertinelli uit 1503, het tweede van de Vlaming Peter Paul Rubens uit pakweg 1615. De schilderijen zijn echter reproducties in oliedruk, en daarmee is het altaar te dateren op eind negentiende eeuw.
Daarbij past ook dat de gebruikers persoonlijke keuzes hebben gemaakt in de aanpassingen aan het altaar: de grote apostelen Petrus en Paulus, en ook het lam op het boek met de zeven zegels (een beeld uit de Apocalyps) is een ingreep van de gebruikers.
‘Het is een altaar voor persoonlijke devotie’, concludeert Kammel. ‘Daar is het voor gemaakt, en zo wordt het nog steeds door de familie gebruikt.’
Presentator en kunsthistorica Alexandra Ulrich geeft gelijk maar tips over hoe de familie er financieel een slaatje uit kan slaan: niet te hoog inzetten en dan hopen dat mensen tegen elkaar op gaan bieden. Maar dan ziet ze het al aan de ogen van de eigenaren. ‘Er moet heel wat gebeuren voor we dat zouden doen.’