Het is misschien wel de grote pseudo-wijsheid in het spirituele wereldje: De Weg is het Doel.
Onzin. De weg is de weg, en het doel is het doel. Je gelooft alleen dat de weg het doel is, als je niet gelooft dat er een doel is. Of het is de schrale troost als je het doel niet gehaald hebt. Toch is de uitdrukking niet voor niets een cliché geworden: er zit een waarheid in. Maar die zit verstopt onder de oppervlakte van het wandtegeltje.
Jeruzalem. Santiago de Compostela. Bethlehem. Lourdes. Trier. Rocamadour. Aken. Fátima. Assisi. Scherpenheuvel. Kevelaer. Elke pelgrimsreis heeft een doel. In elke religie ook trouwens: in de soennitische islam Mekka, Medina en de Al-Aqsa Moskee in Jeruzalem, sji’itische islam Mekka, Karbala, Najaf en Koefa. In het boeddhisme de vier plekken uit het leven van de Boeddha: Bodhgaya, Sarnath, Kushinagara en Lumbini. Het Hindoeisme heeft zijn eigen Char Dham of ‘grote vier’ pelgrimsoorden, het Jodendom zijn Klaagmuur en de Sikhs hun Gouden Tempel in Amritsar. Zelfs seculiere pelgrimages hebben een doel: het graf van maffiabestrijder Giovanni Falcone in Italië bijvoorbeeld, het standbeeld van Tito in het Kroatische Kumrovec, en in Nederland het ‘Kankerbos’ in Biddinghuizen, het MH19-monument in Vijfhuizen, het Nationaal Slavernijmonument in Amsterdam en ook het Vissersmonument op Urk.
Dat laatste monument onthult iets wezenlijks over het doel van de pelgrimsreis. Soms vragen toeristen zich af waarom op die schitterende plek – hoog op de keileembult, met in je rug het Kerkje aan de Zee en zo ver het oog reikt uitzicht over het IJsselmeer, tot Enkhuizen toe – een rouwmonument moest komen. Kunnen de nabestaanden niet gewoon naar het graf van hun geliefde gaan? Nee. In veel gevallen kan dat niet. De geliefde heeft een zeemansgraf. En dat is precies het punt: de nabestaanden missen daardoor een fysieke plek om te rouwen. Het Vissersmonument geeft hen die.
Er is meer: het geeft ook verbondenheid met andere vissersgezinnen, collega’s, vrienden, dorpsgenoten die de namen van hun geliefden eveneens hier ingebeiteld zien. In die zin biedt het Vissersmonument zelfs iets dat een individueel, fysiek graf niet kan bieden. Ten slotte is het Vissersmonument een plek met uitzicht. Over het IJsselmeer, letterlijk. Maar het monument verruimt ook het geestesoog, dankzij een visionaire tekst uit het boek Openbaringen: ‘En de zee was niet meer.’ Het geeft een visioen voor een toekomst, juist op een plek waar die toekomst ook zomaar verloren kan lijken.
- Een pelgrimsoord geeft een fysieke plek aan een niet-tastbare werkelijkheid.
- Het opent een geestelijk, metafysisch perspectief dat in de platte werkelijkheid van alledag zo vaak ontbreekt.
- En het brengt een verbondenheid met andere mensen die, elk met hun eigen redenen, hetzelfde doel kiezen.
Het doel, het pelgrimsoord, is dus bepaald geen willekeurig excuus om op weg te gaan. Het is ook wel verbazingwekkend dat iedereen maar domweg naar Santiago wil zodra men aan een pelgrimage denkt. Pelgrimeren begint met nadenken over het doel. Het maakt iets uit, of je naar het graf van de Apostel Matthias in Trier onderweg bent, naar de windselen van Jezus in de Dom van Aken, of naar de grot van de Mariaverschijningen in Lourdes. Elk pelgrimsoord heeft zijn eigen thema’s, zijn eigen verhaal.
Kies als reisdoel een pelgrimsoord dat past bij jouw verhaal, bij jouw reisdoel. Weet je niet zo gauw welk pelgrimsoord bij jouw verhaal past? We helpen je graag. Als je een mailtje stuurt naar info@heiligeruimte.org, zoeken we graag met je mee.
“De Weg is het Doel” is dus een pseudowijsheid. Maar het is ook een pakpapiertje om een echt cadeau. Het wandtegeltje is geboren uit een diep inzicht in de pelgrimstraditie van alle eeuwen en alle plaatsen: veel pelgrims zullen achteraf vaststellen dat hét moment van hun pelgrimage niet het moment van de aankomst bij het doel was, maar een moment onderweg. Een van onze pelgrims schreef ons na haar pelgrimage over een concreet meditatief moment, op de tweede dag van een vierdaagse reis: ‘In die stilte heb ik mijn boosheid af kunnen leggen.’
Vaker nog zeggen pelgrims dat ze al op het moment dat de pelgrimsgroep bij elkaar komt, een ontspanning voelen die ze niet eerder voelden. Het is de ontspanning van het eindelijk in je eigen verhaal stappen, er de tijd voor nemen, ermee onderweg gaan.
Wie op weg gaat, heeft al een doel bereikt. En onderweg gebeurt er vaak veel, misschien wel het belangrijkste. Maar het doel is het doel.